Orta Asya'da Neolitik Çağ/ Neolithic age in Central Asia

Orta Asya'da Neolitik Çağ/ Neolithic age in Central Asia

Orta Asya’nın Güneyinde kuzeyden çok farklı bir Neolitikleşme süreci vardır. Bu Neolitiğin kökenleri

 Hazar Denizinin Mezolitik atalarından alınan kökenlere dayanıyordu. Yakın doğu’dan İran ve Irak ile 

de sıkı ilişkiler içindeydi. Mö.6000’e gelindiğinde bölgenin en önemli Neolitik merkezi 

 Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarında bulunan Ceyhun Höyüğü olmuştu. 

Ceyhun mimarisi ve iyi tabakalanmış dolgularıyla tüm bölge Neolitiği için bir ölçüt olarak kabul

 edilmiş ve bölgenin Neolitik Kültürleri; Ceyhun Neolitiği olarak adlandırılmıştır. 

Toplam 18 tabakası bulunan Ceyhun Höyüğünün Neolitik dolguları Erken Orta ve Geç olmak

 üzere üç bölümde incelenmiş ve çağdaşı diğer merkezlerde bu stratigrafiye göre tarihlendirilmiştir. 

Erken Ceyhun: Çoban Tepe ve Toglok Tepe’nin alt tabakaları,

Orta Ceyhun: Çoban Tepe, Toglok Tepe, Bami, Nisa ve Pesecik Tepe’nin üst tabakaları,

Geç Ceyhun: Çakıllı Tepe’nin üst seviyeleri (Mö.5000)  ile temsil edilir.

 

     Erken Ceyhun(I); Mimarlığında silindirik kerpiçler kullanılmıştır. Tek odalı evlerde mutlaka

 bir ocak bulunur. Duvarlar içerden sıvı kille sıvanmış bazen de siyah ve kırmızıya boyanmıştır.

 Tabanlar ise bir iki cm kalınlığında kireçle sıvalıdır ve duvarla aynı renge boyanmıştır. 

Kimi zamanda sıkıştırılmış toprak kullanılmıştır. Evlerin planları karemsidir. 

Kapıya ait bir donanım ise bulunamamıştır. Tahminen kapı için deriden ya da keçe

 benzeri bezden bir örtü kullanılmış olmalıydı. Evlerde tabanın içine kazılmış depolama 

çukurları da bulunur.

     Orta Ceyhun(II); Erken evreye benzer otuz evden oluşmaktadır. Her evin içinde 

bir de müştemilatı olan bahçesi bulunmaktadır. Köyün çeşitli yerlerinde kuru gıda 

depolama duvarları yapılmıştır. Bu duvarlar birbirine paralel uzanan setler şeklindedir 

ve tahılların havalan

dırılması için tabandan hafif yüksekçedir. Çoban Tepe, Togolok Tepe ve Pesecik Tepe’de ise 

tabanlar yine kireçle sıvanmış fakat bu sefer bu sıvanın üstü toprak sıvayla örtülmüş ve

 en üste de hasırdan örtüler örtülmüştür. Bu dönemde görülen bir yenilik ilk kez kamu binası

 denilebilecek daha büyük ölçülerde ve ortak kullanıma açık evlerin ortaya çıkmış olmasıdır.

     Geç Ceyhun(III); Orta Ceyhun’da çıkan toplantı evleri yapılmaya devam eder. Bu evrede artık

 silindirik kerpiçler bırakılmış ve düz kerpiçler kullanılmaya başlamıştır. Çakıllı Tepe’de

 artık kanatlı kapı kullanımını gösteren buluntular ele geçmiştir.