İpek Yolu 4000 Yıl Önce Göçebeler ve Hayvanları Tarafından Şekillendirildi

Yüksek rakımlı yamaçlarda otlayan koyun sürüsü. Özbekistan. 2000 metre yükseklik. F: Michael Frachetti

İpek Yolu 4000 Yıl Önce Göçebeler ve Hayvanları Tarafından Şekillendirildi

Yeni yapılan bir araştırmaya göre, İpek Yolu yaklaşık 4.000 yıl önce göçebe çoban ve onların hayvanlarının hareketleriyle şekillenmiş olabilir.

Araştırmaya göre, göçebe hayvancı toplulukların mevsimlik göç hareketleri, Çin’den doğu Akdeniz’e uzanan bu karmaşık yol ağının coğrafyasını şekillendirdi.

İpek Yolu’nun nasıl ve ne zaman ortaya çıktığı hakkında çok az şey biliniyor. Fakat yeni yapılan bir araştırma, bu konu hakkında yeni fikirler ortaya atıyor. Nature dergisinde yayımlanan araştırma, İpek Yolu’nun hiçbir zaman statik bir yol ağı olmadığını, ticareti ve ekonomiyi geliştirmek için yoktan yere var olmadığını kabul ediyor.

Araştırmanın baş yazarı Michael Frachetti, “İpek Yolu’ndan konuşurken sıklıkla yapılan hata, onu belirli bir zamanda güçlü devletler tarafından başlatılan bir şey olarak görmek. Aslında yavaş ortaya çıkan dinamik ve esnek bir süreçti.” diyor.

İpek Yolları ve bu yolların tarihteki rolü ile Avrasya kültürü uygarlıkları uzun zamandır bilim insanları ve tarihçilerde merak uyandıran bir konu. Ancak bu yolların nasıl ve ne zaman şekillediği, özellikle de dağların yüksek kesimlerdeki coğrafyasının nelerden etkilendiği konusunda çok az şey biliniyor.

İpek Yolu kervansarayları Tashrabat, 3500 m yükseklikte yer almaktadır. Kırgızistan. F: Michael Frachetti

Frachetti ve ekibi, bu küresel çaplı geniş ölçekli ağların ortaya çıkmasına yol açan evrim ve gelişim sürecini anlamak istiyordu.

Konuyla ilgili önceki çalışmalar büyük oranda ağın bir parçası olduğu bilinen siteleri belirlemek ve ardından ‘noktaları birbirine bağlamak’ üzerine kurulmuştu. Bu araştırmada ise bilim insanları, Avrasya’nın dağlık bölgelerinde yaşayan göçebe çobanların MÖ. 2.000 civarında potansiyel hareketlerini haritalandıran farklı bir yaklaşım benimsedi.

Araştırmacıların ‘Pastoral katılım modeli’ olarak bilinen modelleri, göçebelerin mevsimsel göçlerini ve dağlardaki hayvanlarının, en üretken çimenler göz önüne alınarak hareketlerini simule ediyor. En üretken çimlere sahip alanlar, son 4.000 yılda gelişebileceğini dikkate alınarak mevcut peyzaja dayalı olarak belirlendi.

Bilim insanları daha sonra, göçebeler tarafından katedilen yolların coğrafyasını, tarihsel olarak belgelendirilmiş yüksek rakımlı İpek Yolu alanları ile ilişkilendirdi.

İpek Yolu.

Sonuçlarının, İpek Yolları’nın bilinen coğrafyasıyla iyi korelasyon kurduğunu, göçebelerin bu ağın 4.000 yıl önce şekillendirilmesinde önemli bir rol oynamış olduğunu ve bunun birkaç yüzyılda gerçekleşmiş olduğunu düşündüklerini belirttiler.

Frachetti, “Çalışmamızın gösterdiğine göre, daha önceki çalışmaların varsayımlarda bulunduğu gibi, çok esnek ve ekonomik açıdan önemli ağları oluşturmak için güçlü kentsel güç merkezlerine mutlaka ihtiyaç duyulmamakla birlikte, küçük, kent dışı topluluklar tarafından oluşturulmuş olabilirler.” diyor.

“Yöntemimiz ve sonuçlarımız, İpek Yolları’nın, medeniyetlerin motoru haline gelen eski bir küreselleşme biçimini teşvik eden açık ve esnek ağlar olduğunu gösteriyor.”

---

IBTimes. 8 Mart 2017.

Makale: Frachetti, M. D., Smith, C. E., Traub, C. M., & Williams, T. (2017). Nomadic ecology shaped the highland geography of Asia’s Silk Roads. Nature, 543(7644), 193-198.